Quiz: Wat doet daglicht met lichaam en geest?
‘Here comes the sun, and I say. It's alright’, zongen The Beatles destijds. En net zoals bij het horen van die klassieker fleur je op bij de eerste zonnestralen van het voorjaar. Hoe komt het dat meer daglicht zo'n effect op je heeft. We gingen het vragen aan Manuel Morrens, professor psychiatrie aan de Universiteit Antwerpen. Hij gooide ons prompt een handvol quizvragen voor de voeten.
Klaar met de quiz en op zoek naar achtergrondinfo?
Hoeveel procent van de mensen heeft tijdens de winter last van een winterdip?
Professor Manuel Morrens: ‘Tien procent van de mensen krijgt te maken met een winterdip. De oorzaak daarvan is de beperkte hoeveelheid licht en de verminderde intensiteit van het licht. Tijdens de winter staat de zon lager en schijnt die minder fel. Dat heeft een impact op ons lichaam. Zo’n winterdip betekent dat je minder energie hebt, dat je moe bent en dat je slecht slaapt. Heel vaak gaat dat samen met een gevoel van lusteloosheid.’
‘Zo’n twee procent van de mensen krijgt ook te maken met een winterdepressie. Dat gaat verder dan de winterdip. Bij hen valt alle plezier weg, ze kampen met eet- en slaapstoornissen, sombere gedachten ... Dat de dagen nu weer langer worden, is dus een goede zaak voor lichaam en geest.’
Dat je je tijdens de lente en zomer energieker voelt, heeft onder andere te maken met het hormoon melatonine. Wat regelt dat?
‘Melatonine is verantwoordelijk voor je dag- en nachtritme. Veel daglicht onderdrukt de melatonine, daardoor voel je je energieker. ‘s Avonds valt die onderdrukking weg en word je moe. Je hebt dan een heel duidelijk ritme. Tijdens de winter is de onderdrukking van dat hormoon veel minder voelbaar. Het verschil tussen het hoogste en het laagste niveau is door de dag minder groot, waardoor je je suffer voelt.’
Ook het stresshormoon cortisol speelt een grote rol in hoe je je tijdens de winter en zomer voelt. Wanneer is het het meest actief?
‘Tijdens lente en zomer is cortisol overdag actiever. Omdat er ‘s morgens meer licht is, krijg je een extra shot van het hormoon, de cortisol awakening response heet dat. Dat geeft je een soort vliegende start. Zo begin je alerter aan de dag.’
Negen op de tien mensen eindigen de winter met een tekort aan een bepaalde vitamine. Welke?
‘Vitamine D haal je voor een stuk uit voeding, maar toch vooral uit zonlicht. Tijdens de donkere periode van het jaar breng je meer tijd binnen door en verstoor je dat proces. Een tekort aan vitamine D draagt ook bij tot een lusteloos gevoel. Dat tekort zonder medisch advies aanvullen met voedingssupplementen raad ik niet aan. Zeker niet om die winterdip of –depressie aan te pakken. Er is geen bewijs dat mensen daarvan gelukkiger worden. Wat je wel kunt doen om je tekort aan te vullen, is regelmatig buitenkomen tijdens de wintermaanden en gezond eten met veel groenten en fruit.’
Niet alleen je lichaam bepaalt dat je je beter voelt tijdens het voorjaar en de zomer. Ook andere factoren spelen mee. Welke?
‘Meer daglicht en warmere temperaturen maken dat mensen meer buitenkomen om te wandelen, te joggen … Beweging zorgt voor mentale weerbaarheid, je voelt je beter. Het is een goed antidepressivum. Tijdens de lente en zomer kom je ook meer onder de mensen. Je doet bijvoorbeeld vaak een terrasje. Die sociale cohesie geeft energie. Je ervaart zo meer geluk. Dan heb je ook nog het vooruitzicht op heel wat leuke dingen, zoals bijvoorbeeld vakantie. Je weet dat de donkere maanden achter de rug zijn. Je kijkt uit naar vijf à zes maanden beter weer. Dat vooruitzicht op plezier doet veel.’
Wat kun je tijdens de zomer doen om een winterdip in het najaar te vermijden?
‘Tijdens de zomermaanden kun je weinig doen om het effect van veel daglicht te verlengen. Je kan geen reservevoorraad vitamine D aanleggen. Ook je hormonen werken helaas zo niet. Als je gevoelig bent voor de winterdip, kun je wel een lichtbril kopen. Zo kun je via kunstmatig licht toch je hormonenhuishouding op peil houden. En voor de rest vooral blijven buitenkomen en bewegen.’
