Zin en onzin van vaccineren

Wat doet een vaccin?

‘Vaccineren is een stof toedienen die het immuunsysteem stimuleert om antilichamen aan te maken tegen bepaalde ziekteverwekkers. Daardoor ben je ertegen beschermd als je ermee in contact komt. Door te vaccineren leid je het immuunsysteem in feite om de tuin zonder dat je de persoon in kwestie ziek maakt.’

‘Niet alle vaccins bevatten dezelfde stof. De meest klassieke types bestaan uit een levend verzwakt virus. Dat is bijvoorbeeld het geval bij het combinatievaccin tegen mazelen, bof en rodehond.'

'Sommige vaccins bevatten gedode virussen of bacteriën zoals het vaccin tegen polio. En er zijn vaccins die slechts een deel van het virus of de bacterie bevatten.'

'Als dat volstaat om te beschermen, is het niet nodig de volledige ziekteverwekker toe te dienen. Dergelijke vaccins veroorzaken doorgaans heel weinig bijwerkingen.’

Hoe ernstig kunnen bijwerkingen zijn?

‘Vaccins dienen om een ziekte en haar schadelijke gevolgen te voorkomen. Ze worden bij uitstek toegediend aan zuigelingen en jonge kinderen.'

'Tijdens het onderzoekstraject gaat de grootste aandacht naar veiligheid en doeltreffendheid. De beoordeling is heel streng. Pas wanneer een vaccin aan alle voorwaarden voldoet, komt het op de markt. Het wordt onmiddellijk uit de handel genomen mocht het ernstige neveneffecten veroorzaken.’

‘Milde bijwerkingen kunnen wel optreden. Die variëren van lichte pijn op de prikplaats, hoofdpijn, vermoeidheid in de spieren of koorts (38.5°).'

'Heel uitzonderlijk kan een allergische reactie optreden, maar dat gebeurt in minder dan een op een miljoen gevallen. Precies daarom moet je na een vaccinatie altijd even (liefst een half uur) onder medisch toezicht blijven. Een allergische reactie treedt kort na vaccinatie op en kan meteen behandeld worden.’

‘Het vaccin tegen mazelen kan wat huiduitslag veroorzaken die op mazelen lijkt. Het is belangrijk om mensen daarop voor te bereiden. Dat kinderen er allergieën of autisme zouden aan overhouden, spreken alle onderzoeken tegen.’

Bijwerkingen zijn dus geen reden om niet te vaccineren?

‘In geen geval. De gigantische voordelen wegen niet op tegen de beperkte bijwerkingen. Ernstige infectieziekten doormaken kunnen niet alleen zeer ziek maken. Je loopt bovendien het risico er levenslange complicaties aan over te houden.'

'Bof kan bij jongens tot onvruchtbaarheid leiden, mazelen kan een hersenontsteking veroorzaken met leerachterstand tot gevolg.’

‘Sommige ziekten zijn zelfs dodelijk. Omdat die ziekten hier dankzij vaccinaties nog amper voorkomen, zijn we ons daar niet altijd meer van bewust. Vaccins zijn soms het slachtoffer van hun eigen succes. De meeste vaccins bieden 80 procent bescherming tegen de ziekte. Bij het vaccin tegen hepatitis B is dat zelfs boven de 90 procent.’

Vaccins zorgen ook voor groepsimmuniteit. Ook in Vlaanderen?

‘Vaccins beschermen niet alleen het individu, maar ook de gemeenschap. Dat is daar zo fantastisch aan. Sommige mensen kunnen zich niet laten vaccineren omwille van hun gezondheid of bouwen uitzonderlijk geen goede immuniteit op na vaccinatie.'

'Doordat anderen zich laten vaccineren, ontstaat groepsimmuniteit. Dat creëert een veilige cocon rond kwetsbare mensen. Hoewel je zelf weinig risico loopt om griep te krijgen, kun je je toch laten vaccineren om ouderen in je omgeving te beschermen.’

‘Dankzij het laagdrempelig en betaalbaar aanbod halen wij hier in Vlaanderen voor de meeste vaccins groepsimmuniteit. Daar heb je idealiter een vaccinatiegraad van ongeveer 95 procent voor nodig. Voor mazelen halen we dat cijfer niet. Wel met de eerste inenting, maar niet met het herhalingsvaccin.'

‘Groepsimmuniteit kun je enkel opwekken tegen ziekten die van mens tot mens worden overgedragen zoals mazelen, griep, covid-19. Bij tetanus kan dat niet omdat de infectie van de omgeving op de mens wordt overgedragen. Je bent dus pas beschermd als je ook effectief zelf bent gevaccineerd.’

Jonge kinderen krijgen al veel vaccinaties. Wordt hun immuunsysteem daardoor niet overbelast?

‘Het immuunsysteem van baby’s van twee maanden is al in staat om doeltreffend te reageren op een vaccin. Langer wachten met vaccineren houdt risico’s in. Want dan zijn de antistoffen die de baby kreeg via de mama verminderd.'

'Voor zuigelingen kan kinkhoest dodelijk zijn. Omdat er vrij vroeg gevaccineerd moet worden, is er later wel een tweede dosis nodig voor een blijvende bescherming. Maar het immuunsysteem van baby’s gaat daardoor zeker niet in overdrive.'

'Als een kind een infectie met kinkhoest doormaakt, moet het immuunsysteem veel meer lichaamsvreemde stoffen incasseren. Bovendien werden vaccins in de loop der jaren veel zuiverder en bevatten ze steeds minder ingrediënten.’