James Cooke: 'Ik bleef toen de camera stopte met draaien'
Soms dartelt hij in een K3-jurkje je huiskamer binnen. Of hij duikt op de boot van Gert Verhulst onbesuisd met bekende koppen in bed. Maar echt opvallen, doet James Cooke momenteel met Leef!, de reeks waarin hij hartverwarmende portretten schetst van mensen aan het einde van hun leven.
Hoe komt de koning van de lachspier bij een programma met zo'n ernstig onderwerp terecht?
James Cooke: 'Het levenseinde is inderdaad een serieus onderwerp, een taboe zelfs. Maar taboes zijn er om te doorbreken. Bij ons aan de ontbijttafel kon vroeger alles. Waar andere ouders niet eens aan durfden te denken, daar sprak mama met ons over. Het is haar verdienste dat ik geen taboes ken.'
Mensen lopen graag in een bocht om de dood heen
'De dood is een van de onderwerpen waar mensen graag in een bocht omheen lopen. Het komt soms over alsof we mensen die niet lang meer te leven hebben, negeren.'
'Een keer per jaar bezoek ik de palliatieve eenheid van een ziekenhuis. Ik ben daar ooit mee gestart op vraag van de moeder van mijn beste vriend en ben het blijven doen. Ik vind het mijn plicht om als bekende mens af en toe wat voor de maatschappij terug te doen.’
‘In mijn gesprekken daar ga ik het onderwerp niet uit de weg. De meesten vinden het geweldig dat ik niet doe alsof er niets aan de hand is. Om maar te zeggen, het onderwerp en het programma liggen heus niet zo ver van me af als sommigen denken.'
Hoe wist je mensen ervan te overtuigen om mee te werken?
'Een aantal jaren geleden verloor ik mijn beste vriendin. Pas na haar dood besefte ik dat ik zo weinig tastbare herinneringen aan haar had. Ik betrapte mezelf erop dat ik heel vaak naar haar voicemail belde om haar stem nog eens te horen.'
Ik wilde een tastbare herinnering voor de nabestaanden
'Ook mensen die het einde wel zien naderen, zijn meer bezig met het afscheid dan met het leven daarna. Met Leef! wou ik een tastbare herinnering voor de nabestaanden vastleggen. Dimitri bijvoorbeeld wilde graag dat zijn kinderen zouden zien waar hij altijd had gewerkt.’
‘Sylvia vroeg me haar naar de chemo te vergezellen. Ze vond het onwezenlijk dat ze vergif moest nemen om langer te kunnen leven. Ze wou aan haar jonge kinderen laten zien dat ze tot het allerlaatste moment voor het leven had gevochten. Stuk voor stuk anekdotes die de portretten mee body gaven.'
Hoe was het voor hen om 24/7 omringd te worden door iemand met onmetelijke energie?
(lacht) 'Ik denk dat de meesten heel goed wisten wie ik ben en hoe ik in elkaar steek. Het is niet omdat ze ziek waren, dat ze hun levenslust kwijt waren. Het was net mooi om te zien hoe graag die mensen nog lachten, dansten, feestten en zongen.'
'Uiteraard kon je er niet om heen, ze waren allen ernstig ziek. Daar hielden we vanzelfsprekend rekening mee. Op sommige momenten waren ze zo moe dat draaidagen vroegtijdig werden afgebroken. De cameraploeg vertrok, maar ik bleef.'
'Want het waren niet zomaar afgebakende interviews, ik woonde echt drie dagen bij die gezinnen in. Ik at met hen, had gesprekken met de partners en speelde met de kinderen. Ook als de camera stopte met draaien.'
'Meestal maak ik programma's in de entertainmentsector. Ik kan me daar helemaal in uitleven. Hier had ik een volledig andere rol, mocht ik met plezier in de schaduw gaan staan. Het draaide heel even niet om James Cooke, maar om verhalen die nog verteld moesten worden.'
Sterven is een beladen onderwerp, maar de toon van het programma is erg positief. Hoe kreeg je dit voor mekaar?
'Het leven is eindig, dat is voor iedereen zo. Meestal zit er een lange periode tussen geboorte en de dood, maar dat is niet altijd het geval. De deelnemers aan Leef! zijn ziek, waardoor hun einde veel sneller komt dan verwacht. Dit besef heeft tijd nodig. Ze moesten het een plaatsje geven, maar gingen er al bij al positief mee om.'
'Ik ben me ervan bewust dat niet elke terminale patiënt de moed vindt om er zo positief mee om te gaan. Sommigen zijn bang en verdrietig en ook dat is perfect normaal. Patiënten zijn niet alleen palliatief, ze zijn ook mama of zoon van.’
‘Ze rijden met de step door het dorp of laten zich al eens gaan in de McDonalds. Leef! is geen uur kommer en kwel. Gelukkig maar, ik wou dat de kijkers de deelnemers in al hun facetten leerden kennen.'
Velen maken aan het einde van hun leven de balans op. Spijt is nooit ver weg. Herken je dit?
'Eigenlijk niet. De meeste mensen met wie ik sprak, keken bewust niet meer achterom. Die mensen hadden nog maar een paar weken of maanden. Hoe fout zou het zijn om hun tijd te verdoen aan negatieve zaken uit het verleden? Zaken waar toch niets meer aan te veranderen viel? Integendeel, ze keken uit naar de toekomst, naar de leuke momenten die ze wel nog konden beleven.'
Op het einde val je terug op wie er is als je je ogen opent en sluit
‘Door dit programma te maken heb ik alvast geleerd hoe graag ik zelf leef. Ik bof ongelofelijk dat ik elke ochtend gezond en gelukkig naast mijn man wakker mag worden. Het is heel vreemd om te zeggen maar door Leef! ben ik mensen nog liever gaan zien. Ik laat geen kans onbenut om hen te knuffelen of te zeggen hoeveel ik van hen houd.’
Wat zou jij doen mocht je maar een dag meer te leven hebben?
'Het is een vraag die ik me tijdens de opnames eigenlijk geen enkele keer heb gesteld. Je kunt er volgens mij ook geen antwoord op bedenken. Gelukkig maar. Ik heb vooral gemerkt dat iedereen in de laatste fase van het leven terugvalt op de mensen die bij hen zijn als ze hun ogen openen en sluiten. Mensen die er waarschijnlijk ook zullen zijn op het moment dat ze hun ogen voorgoed zullen sluiten (stil).'